Özgüdümlü Öğrenme Kuramı ve Pilot Örneği
Yeni Liderler (Primal Leadership), Duygusal Zekâ, Liderin Duygusal Zekâsı konularında çok beğendiğim bir kitaptır. Kitabın yazarları, duygusal zekâ alanında uzman olan Daniel Goleman, Richard E. Boyatzis ve Annie McKee’dir. Kitapta, liderlerin duygularının takım üyelerinin ve organizasyonun performansını nasıl etkilediği, liderlerin hangi duygusal becerilere sahip olması gerektiği ve liderlerin duygusal zekalarını nasıl geliştirebilecekleri anlatılmaktadır. Kitap hem akademik hem de pratik açıdan liderlik konusunda önemli bir kaynak olarak kabul edilmektedir.
Kitapta, açıklanan konulardan biri de Richard Boyatzis’in “Özgüdümlü Öğrenme Kuramı”dır. Özgüdümlü öğrenme kuramı, liderlerin ideal benliklerini oluşturmalarına, gerçek benlikleriyle farkındalık geliştirmelerine, öğrenme gündemleri belirlemelerine, öğrenme deneyimleri yaşamalarına ve öğrenme sonuçlarını değerlendirmelerine nasıl yardımcı olduğunu açıklamaktadır.
Bu kurama göre, öğrenme, bireyin ideal benliği ile gerçek benliği arasındaki farkı kapatmak için isteyerek gerçekleştirdiği bir değişim sürecidir. Özgüdümlü öğrenme, beş aşamadan oluşur: ideal benlik oluşturma, gerçek benlik farkındalığı, öğrenme gündemi belirleme, öğrenme deneyimleri yaşama ve öğrenme sonuçlarını değerlendirme.
Bu kuram, her meslek grubu için olduğu gibi, pilotlar için de önemli bir kaynak olabilir. Pilotlar hem teknik hem de sosyal becerilerini sürekli olarak geliştirmeleri gereken zorlu bir mesleği icra etmektedirler. Ayrıca, pilotlar, uçuş güvenliği ve verimliliği açısından yüksek sorumluluk taşımaktadır. Bu nedenle, pilotların özgüdümlü öğrenme kuramını kullanarak kendi mesleki gelişimlerini planlamaları ve yönetmeleri faydalı olabilir.
Özgüdümlü öğrenme kuramını kullanmak için, pilotların öncelikle ideal benliklerini oluşturmaları (kim olmak istiyorum?) gerekmektedir. İdeal benlik, bireyin kendisi için önemli olan değerleri, vizyonları ve hedefleri belirlediği ve bunlara ulaşmak için motive olduğu bir durumdur. Örneğin, bir pilot ideal benliği olarak daha güvenli, daha verimli ve daha konforlu uçuşlar gerçekleştiren, teknolojiyi ve yenilikleri takip eden, ekip çalışmasına önem veren ve yolcuların memnuniyetini sağlayan bir pilot olmayı hedefleyebilir.
İkinci aşama ise gerçek benlik (ben kimim?) farkındalığıdır. Gerçek benlik farkındalığı, bireyin mevcut durumunu, güçlü ve gelişime açık yönlerini, duygularını ve davranışlarını objektif bir şekilde değerlendirdiği ve ideal benliği ile karşılaştırdığı bir durumdur. Örneğin, bir pilot gerçek benliği olarak uçuş güvenliğini veya verimliliğini etkileyebilecek bazı durumlarda kararsız veya stresli kalabilen, teknolojik gelişmeleri yeterince takip edemeyen, ekip üyeleriyle iletişimde zorluk yaşayabilen veya yolcuların beklentilerini tam olarak karşılayamayan bir pilot olabilir.
Üçüncü aşama ise öğrenme gündemi belirlemedir. Öğrenme gündemi belirleme, bireyin ideal benliğine ulaşmak için hangi alanlarda gelişim ihtiyacı duyduğunu, hangi kaynaklara ve desteklere ihtiyacı olduğunu ve hangi eylemleri gerçekleştireceğini planladığı bir durumdur. Örneğin, bir pilot öğrenme gündemi olarak uçuş simülatörlerinde pratik yapmayı, uçuş teknolojileriyle ilgili eğitimlere katılmayı, ekip çalışması ve iletişim becerilerini geliştirmek için mentorluk almayı veya koçluk yapmayı planlayabilir.
Dördüncü aşama ise öğrenme deneyimleri yaşamadır. Öğrenme deneyimleri yaşama, bireyin öğrenme gündemine uygun olarak yeni bilgiler edindiği, yeni beceriler kazandığı, yeni deneyimler yaşadığı ve bunları uygulamaya döktüğü bir durumdur. Örneğin, bir pilot öğrenme gündemine uygun olarak uçuş simülatörlerinde pratik yaparak karar verme ve stres yönetimi becerilerini geliştirebilir, uçuş teknolojileriyle ilgili eğitimlere katılarak yeni sistemleri ve prosedürleri öğrenebilir, ekip çalışması ve iletişim becerilerini geliştirmek için mentorluk alan veya koçluk yapan bir başka pilotla çalışabilir.
Beşinci ve son aşama ise öğrenme sonuçlarını değerlendirmedir. Bu aşama değişimi mümkün kılan, destek ve güven verici ilişkiler geliştirmek ile başlamaktadır. Öğrenme sonuçlarını değerlendirme, bireyin öğrenme sürecinin etkisini ve sonuçlarını gözlemleyerek geri bildirim aldığı, başarılarını ve eksikliklerini fark ettiği ve gerektiğinde öğrenme gündemini revize ettiği bir durumdur. Örneğin, bir pilot öğrendiklerinin işe yarayıp yaramadığını görmek için ekip üyelerinden veya yolculardan geri bildirim isteyebilir, başarılarını kutlayabilir ve eksikliklerini gidermek için öğrenme gündemini güncelleyebilir.
Özgüdümlü öğrenme kuramını kullanmak, bir pilotun mesleki performansını ve tatminini artırabilir. Ayrıca, havayolu şirketinin hizmet kalitesini ve rekabet gücünü de yükseltebilir. Bu nedenle, pilotların bu kuramı kendi mesleki gelişimleri için bir rehber olarak kullanmaları tavsiye edilir.
YARARLANILAN KAYNAK: Yeni Liderler, Daniel Goleman, Richard Boyatzis, Annie McKee, Varlık Yayınları, İstanbul 2002
