Sivil Havacılık iş kolunda grev yasağı 03.06.2012 tarih ve 28312 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6321 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun ile yürürlüğe girmiştir.
2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunun 29.maddesinin birinci fıkrasına “Havacılık Hizmetleri” de eklenmiştir. 2822 sayılı Kanunun 29.maddesi “Grev Yasağının Bulunduğu İşleri” düzenlemektedir. Buna göre,
– Can ve mal kurtarma işlerinde
– Cenaze ve tekfin işlerinde
– Su, elektrik, havagazı, termik santrallerini besleyen linyit üretimi, tabi gaz ve petrol sondajı, üretimi, tasfiyesi, dağıtımı, üretimi nafta veya tabi gazdanbaşlayan petrokimya işlerinde
– Banka ve noterlik hizmetlerinde
– Kamu kuruluşlarınca yürütülen itfaiye, şehiriçi deniz, kara ve demiryolu ve diğer raylı toplu yolcu ulaştırma hizmetlerinde
grev yasağı uygulanmakta idi. Yapılan düzenleme ile bu 5 başlığa 6.olarak “Havacılık Hizmetleri” de eklenmiştir.
Sivil Havacılık sektörüne grev yasağı getirilmesi ile birlikte THY de devam eden toplu sözleşme süreci Yüksek Hakem Kuruluna intikal etmiştir. Hava-İş Sendikası 05.06.2012 tarihinde YHK’ya başvurmuştur.
THY ile toplu iş görüşme süreci 01.01.2011 tarihinde başlamıştır. THY’nin yetki itirazı sebebi ile 12 aylık gecikme yaşanmıştır. 2012 yılının başında başlayan toplu iş görüşmelerinde uyuşmazlık çıkınca Mayıs 2012 de devreye resmi arabulucu girmiştir. Tam da bu süreçte sivil havacılık sektöründe grev yasağı getirilmiş ve konu YHK gündemine taşınmıştır. Bu yazımızda YHK yı tüm yönleri ile incelemeye çalışacağız.
YÜKSEK HAKEM KURULUNA BAŞVURU
2822 Sayılı Kanunun 32.maddesine göre grev ve lokavtın yasak olduğu işler ile yerlerdeki uyuşmazlıklarda, taraflardan biri arabuluculuk sürecinin sonunda anlaşmazlık olduğuna dair tutanağı almasından veya geçici grev ve lokavt yasağının 6 ayı doldurmasından itibaren 6 iş günü içinde Yüksek Hakem Kuruluna başvurabilir.
2822 Sayılı Kanunun 52.maddesi gereği “grev ve lokavtın ertelendiği hallerde erteleme süresinin sonunda Çalışma Bakanı da Yüksek Hakem Kuruluna” başvurabilecektir.
Hakeme ve Resmi Arabulucuya Başvurma Tüzüğünün 8.maddesi gereği YHK’ya yapılan başvurular kurul başkanınca, başkanın yetki vermesi halinde genel sekreterce ön incelemesi yapılmak üzere uzman ve raportörlere havale edilir.
Tüzüğün 11.maddesi gereği uzman ve raportörler kendilerine havale edilen başvuruları, önce ehliyet, yetki ve süre yönünden inceler ve üç iş günü içinde düzenleyecekleri raporu, kurula sunulmak üzere genel sekretere verirler.
Tüzüğün 12.maddesi gereği ilk inceleme sonunda, YHK tarafından başvurunun esastan incelenmesine karar verilir ise uzman ve raportörler tarafından başvurunun mevzuata uygun olup olmadığı, ayrıca işletmenin ve ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durum, geçinme indeksleri, fiilen ödenmekte olan ücretler, benzeri iş yerlerindeki ücretler, diğer çalışma koşulları ve gelir unsurları gibi hususlardan kurulca gerekli görülenleri içeren ve belirlenen sure içinde rapor hazırlanır.
Grev yasağı işlerde YHK’ya başvurabilmenin ön şartı arabuluculuk görüşmelerinin olumsuz sonuçlanması ve buna ilişkin tutanak düzenlenmesidir. THY toplu iş görüşmelerinde taraflar arasında anlaşma sağlanamamış olduğundan Hava-İş Sendikası kanunun yürürlüğe girmesinden hemen sonra YHK’ya başvuru yapmıştır.
YÜKSEK HAKEM KURULUNUN KURULUŞU
2822 sayılı kanunun 53.maddesine göre Yüksek Hakem Kurulu aşağıdaki kişilerden oluşacaktır.
– Yargıtay’ın iş davalarına bakan dairesi başkanı başkanlığında,
– Bakanlar Kurulunca, bakanlıklar bünyesi dışında, işçi veya işveren kuruluşları ile hiçbir şekilde bağlantısı olmayan ve siyasi parti organlarında görevli bulunmayan, ekonomi, işletme, sosyal politika veya iş hukuku konularında bilgi ve tecrübe sahibi olanlar arasından seçilecek bir üye,
– Üniversitelerin iş hukuku veya ekonomi öğretim üyeleri arasından Yükseköğretim Kurulunca seçilecek bir üye,
– Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürü,
– İşçi konfederasyonlarından, kendisine mensup işçi sayısı en yüksek olan konfederasyonca seçilecek iki üye,
– İşverenler adına en çok işveren mensubu olan işveren konfederasyonunca, biri kamu işverenlerinden olmak üzere seçilecek iki üyeden oluşur.
8 üyeden oluşan YHK üyelerinden seçimle gelenler 2 yıl için seçileceklerdir. Görev süreleri bittikten sonra yeniden seçilmeleri de mümkündür. Seçimle gelen her bir üye için aynı şekilde 2’şer adet yedek üye de seçilecektir.
YHK başkanlığı için birinci ve ikinci yedekler Yargıtay Hukuk Daireleri Genel Kurulunca hukuk daireleri başkanları arasından seçilir. Yüksek Hakem Kuruluna katılacak üyelerin seçilmesi, her seçim döneminden 3 ay once Çalışma Bakanlığınca ilgili makam ve kuruluşlardan istenir.
Bu üyeleri seçecek seçici kurullar üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır. Birinci toplantıda toplantı nisabı sağlanamadığı taktirde ikinci toplantıda katılanlarla seçim yapılır. Seçilebilmek için hazır bulunan üyelerin salt çoğunluğunun oyu gereklidir.
İŞÇİLER ve İŞVERENLER ADINA KATILACAK ÜYELERDE ARANILAN NİTELİKLER
2822 Sayılı Kanunun 56.maddesine göre, Yüksek Hakem Kuruluna seçilecek üyelerde aşağıdaki şartların bulunması gerekmektedir.
– Türk Vatandaşı olmak
– Okur – yazar olmak,
– Medeni ve siyasi hakları tam olarak kullanma ehliyetinden yoksun olmamak.
– Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûmiyetin bulunmaması ve siyasi partilerin organlarında görevli olmamak,
İşçi ve işverenler adına bu niteliklere haiz olmayan kişilerin YHK da üye olarak bulunması mümkün değildir.
UYUŞMAZLIĞIN İNCELENMESİ
Toplantı Zamanı : 2822 Sayılı Kanunun 54.maddesine göre YHK başvuru dilekçesinin alındığı günden başlayarak 6 iş günü içinde üyelerinin tamamının katılması ile toplanır. Ancak başkan hariç üyelerden 2’sinin katılmaması toplantıya engel olmaz. Özürlü veya izinli olan asıl başkan veya üyenin yerini aynı gruptan yedek başkan veya yedek üyelerden biri alır.
İnceleme Usülü : YHK uyuşmazlığı evrak üzerinden inceler. Yeteri kadar aydınlatılmamış bulduğu yönleri ilgililerden sorarak tamamlar. Ayrıca görüşlerini öğrenmek istediği kişileri çağırıp dinler veya bunların görüşlerini yazı ile bildirmelerini ister.
Karar Yeter Sayısı : Yüksek Hakem Kurulu toplantıya katılanların çoğunluğu ile karar verir. Lehte ve aleyhte oylar eşit ise başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlar.
YÜKSEK HAKEM KURULU KARARININ NİTELİĞİ
2822 sayılı kanunun 55.maddesi gereği Yüksek Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu iş sözleşmesi hükmündedir. Toplu iş sözleşmesine ve toplu iş sözleşmesinde bulunması gereken hükümlere benzer karar yazılacaktır.
KARAR VERME SÜRESİ ve KARARDA YER ALACAK HUSUSLAR
Tüzüğün 13.maddesi gereği Yüksek Hakem Kurulu, teşmile ilişkin istişari görüş bildirme dışındaki işlerde yapacağı ilk toplantı gününden başlayarak en geç 2 (60 gün) ay içinde kesin kararını verecektir.
Tüzüğün 10.maddesi gereği kurul görüşmeleri gizli tutulur. Kararların özeti ve azınlıkta kalanlar, karar defterine yazılır ve başkan ve üyelerce imzalanır.
Tüzüğün 14.maddesi gereği kurul kararları ve varsa azınlık görüşleri gerekçeli olmak durumundadır. Kararda, kurul başkanı ve üyelerin adları, soyadları ve imzaları, kararın tarih ve numarası, başvuruda bulunanlarla başvuru nedeni, uyuşmazlığın tarafları, uyuşmazlığın çıktığı iş yerinin ünvan ve adresi, kararın yürürlük süresi (başlangıç ve bitiş tarihi) yer almalıdır.
YÜKSEK HAKEM KURULU KAZANILMIŞ HAKLARA ZARAR VERİR Mİ?
Yüksek Hakem Kurulu kararları kesin ve toplu iş sözleşmesi hükmündedir. Toplu iş sözleşmesi tarafları geçmişte yaptıkları toplu iş sözleşmesi hükümlerinden farklı karar verme hakkına sahiptirler. YHK da geçmişte yapılmış toplu iş sözleşmelerinden farklı düzenlemeler yapabilecektir. Daha önce verilen kararlarda genelde YHK, yasal standartların üstüne çıkmamıştır. Kazanılmış hakları yasal düzeye çekmiştir. Toplu iş sözleşmesi ile kıdem tazminatı 50 gün üzerinden hesaplanıyor ise YHK bunu yasal süreye yani 30 güne indirebilmiştir.
Türk Hava Yolları, toplu iş sözleşmesindeki vardiya primleri, iki uçuş arasındaki istirahat süreleri, fazla mesai ücretleri gibi yan ödemeler önemli bir miktar tutmaktadır. YHK bu düzenlemeleri yasal standartlara çektiğinde işçiler açısından büyük mali kayıplar söz konusu olabilecektir.
YHK karar verirken işletmenin ve ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durumu, geçinme indekslerini, fiilen ödenmekte olan ücretleri, benzeri iş yerlerindeki ücretleri, diğer çalışma koşullarını ve gelir unsurlarını inceleyecektir. Bunları incelemesi neticesinde çıkacak duruma ve elde edeceği verilere göre karar verecektir.
YHK da 8 üye vardır. Bunlardan işveren, hükümet ve yargı temsilcisinin aynı nitelikte karar verme ihtimali yüksektir. Bu durumda işçiler aleyhine 6-2 lik bir durum ortaya çıkmaktadır. Umalım ki, tahkim kurulu kazanılmış haklara zarar vermeden her iki tarafı asgari düzeyde tatmin edebilecek karar verebilir.
Saygılarımla…
