Havacılıkta Duygusal Çeviklik
İlk olarak Dr. Susan David’in fikir öncülüğünü yaptığı bir kavram olarak Harvard Business Review tarafından duyurulan Duygusal Çeviklik; düşüncelerin ehil hâle getirilmesiyle kazanılan bir beceridir (David ve Congleton, 2016: 167). Çünkü duygularımızın doğup beslendiği yer büyük ölçüde düşüncelerimiz ve yorumlarımızdır. Değerlerin farkındalığı ve bu farkındalıkla nasıl yol alacağımıza ilişkin seçimlerimiz de duygusal çevikliğimizin göstergeleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Duygusal Çeviklik, duygusal zekâ ile yakından ilişkilidir. Duygusal zekâ, kişinin kendi duygularının farkında olması ve onu kontrol etmesi anlamına gelir. Öte yandan duygusal çeviklik, kişinin içsel deneyimlerine bilinçli ve üretken bir şekilde yaklaşması olarak tanımlanır. Tıpkı duygusal zekâ gibi, duygusal çeviklik de kişinin kendi duygularıyla uyum içinde olması ile ilgilidir, ancak onları bastırmaya veya kontrol etmeye vurgu yapmaz (Goyette, 2017).
Dr. Susan David’e göre duygusal çeviklik; gündelik durumlara en ideal şekilde tepki verebilmek için düşünsel ve duygusal açıdan esnek olabilmek anlamına gelir. Duygusal açıdan çevik insanlar dinamik olur. Hızla değişen, karmaşık dünyamızla baş etmede esneklik gösterirler (David, 2016:13).
Tüm bu bilgiler ışığında duygusal çeviklik, bizi yolda tutan kapasitemiz olarak, duygusal dayanıklılık ve yılmazlığa ihtiyacımız olduğunda bizi tekrar ayağa kaldıran ve yola devam etmemize yardımcı olan bir kaldıraç işlevi görür diyebiliriz.
Duygusal çevikliğin ilk adımı, duyguları yok saymak yerine, onları tanımlamak ve etiketlemektir. Çünkü duygularımız, ödülleri ve tehlikeleri işaret eder. Sözün özü, duyguları bastırmak ve/veya yok saymak yerine onları etiketlemeyi başardığımızda, duygunun bize aktarmaya çalıştığı bilgiyi kullanabilir hâle geliriz. Tanımladığımız duyguya yapışmak yerine çevik bir biçimde içinde barındırdığı bilgiyi almak, özellikle karar verme ve emniyetli sonuçlar üretme noktasında son derece önemlidir.
Aşağıdaki örnek, çevik olmak yerine duygu yapışması yaşayan bir pilotun duygusal dayanıklılıktan ve yılmazlıktan nasıl uzaklaştığını göstermek adına önemlidir:
“2005 yılında Tunus’un Cerba Adası’ndan İtalya’nın Bari kentine giden Tunus Havayolları’na ait uçağın kaptan pilotu Şefik Garbi, Sicilya üzerindeyken yakıtının azaldığını görerek paniğe kapıldı ve kumandaları bırakarak dua etmeye başladı. Uçağı yakındaki Palermo Havaalanı yerine denize indirdi. Yolcu ve ekip olarak uçakta bulunan 39 kişiden 16’sı öldü, 23 kişi kurtuldu. Ses kayıtlarına göre pilot, panik içinde yapabileceklerini bırakıp Allah’ı ve Hz. Muhammed’i yardıma çağırmıştı. Uçağı denize indirdiği için kahraman ilan edildiyse de, 2009 Mart ayında biten mahkemesinde 10 yıl hapis cezası aldı” (Çetingüç, 2016:395).
Sullenberger’in 2009’un başlarında US Airways Flight 1549’u kuşların verdiği hasara rağmen Hudson Nehri’ne güvenli bir iniş için ustaca uçurduğunu ve bir ay sonra Colgan Air Flight 3407’nin Buffalo, New York’da düştüğünü biliyoruz. Teknik olarak çok iyi durumda olan bir uçağın düşmesine ve 50 kişinin ölümüne neden olan faktörler ile havada hasar görmüş başka bir uçağın sadece birkaç küçük yaralanmayla sonuçlanan güvenli bir suya iniş yapmasına neden olan faktörler arasında, teknik uçuş becerileri açıkça önemli bir rol oynuyor. Bununla birlikte, başarı veya başarısızlık, büyük ölçüde kaptanın ve mürettebatın duygusal ve zihinsel farkındalıkları ve açık bir zihinle düşünüp karar vermek için kendi duygularını denetleme yetenekleri ile bağlantılı olabilir (Frisinger, 2010).
Duygusal Çeviklik Düzeyi ve Gelişimi
2012 yılında Eray Beceren ile birlikte kaleme aldığımız “Duygularım, Zorba ve Ben – Mobbing’e Karşı Mücadelede Alınabilecek Zihinsel Önlemler” adlı kitabımızda, psikolojik taciz kurbanlarının duygu ve düşünce devinimlerini takip edebilmeleri için geliştirdiğimiz ve aşağıda yer alan “Duygu Günlüğü” adlı bir uygulamaya yer verdik (Mumkule ve Beceren, 2012: 27). Bu uygulama, duygusal çeviklik düzeyini fark etmek ve geliştirmek için pratik bir yöntem sunmaktadır. Bu yöntem ile, başımıza gelen olayları nasıl yorumladığımızı, neler düşündüğümüzü ve nihayetinde hangi duyguları yaşadığımızı takip ederken, bu duyguların bizi yönlendirdiği davranış eğilimlerini tespit edebiliriz. Bu tespitler; hangi durumlarda ve hangi sıklıkla otomatik pilotta tepki verdiğimizi ve bu otomatik tepkilerin kaynağını fark etmemize destek olmaktadır.
Duygu Günlüğü
Durum Nedir? Kalkışta SOP tarafından önerilen bir uygulamayı, kaynak göstermeden ne yapacağımı anlatarak gerçekleştirdim. Uygulama esnasında yanımda uçan arkadaş bana ukala bir tavırla “yalnız bunu böyle yapmıyoruz, bununla ilgili duyuru var” dedi.
Hangi Duygu? Bozuldum ve sinirlendim.
Bedensel Belirtiler Bariz bir şekilde suratımı astım. Özelikle baş ve boyun bölgemde ateş basması oldu.
Zaman Akşam (zaman açısından durumu olumsuz etkilemedi)
Bulunan Kişi / Kişiler Sadece ikimiz vardık. Bu ukalalığı bir başkasının yanında yapsaydı muhtemelen
daha çok öfkelendirdim.
İç Ses Yerde brifingini yaptığımda hiç yorum yapmayıp uçuşun önemli bir safhasında, okuduğunu düzgün yorumlamamış olduğu bir usûl için, mesai saatinin yorucu olduğu saatte, enerjimi çalıyor. Amacı ne bunun?
Düşüncelere Etkisi Gösterdiğim iyi niyetin ve gösterdiğim toleransın anlamsızlığını ve benden çaldığı
enerjinin gereksiz olduğunu düşündüm.
Davranışlara Etkisi Ona karşı tepkilerim değişti. Yaptıklarına, söylediklerine dikkat etmeye başladım ve
normalde sıkıntı etmeyeceğim şeyler batmaya başladı (haklı olduğum durumlar için geçerli). Canım sıkkın olduğu için ekip arkadaşlarına da biraz mesafeli davrandım.
Söylenenlere Etkisi Onunla iletişimim seçici ve sınırlı hâle geldi. Samimiyet yerine resmiyeti seçtim.
İş Performansına Etkisi Belli bir süre iş hevesim ve keyfim kaçtı. Emniyeti etkilemesine müsaade etmesem de muhtemelen performansımı etkilenmiştir.
Bir Süre Geçtikten Sonraki Düşünceleriniz Nelerdir? Esasında negatif etkiyi bir an önce atma taraftarıyım. İnsanları kırmak istemem, küçük düşürmek de tarzım değildir. Bazen acaba deyip, üzülüyorum. Bu duruma öfkelenmeme neden olan değerlerimi ve bedensel ihtiyaçlarımı gözden geçirmem de fayda var. Belki de ben çok yorgundum. Aslında öfkelenmemeyi seçebilirdim.
Duygu günlüğü çalışması sonrasında aşağıda yer alan adımlar takip edilebilir:
Şekilde yer alan adımlar takip edildiğinde elde edilen bilgiler, duygu ve düşünceleri benimseme ve onlardan sakınma eğilimine işaret etmektedir. Bu doğrultuda aşağıdaki yer alan tavsiye adımları takip edilebilir:
Duygusal çeviklik; korku ve panik gibi yıkıcı sonuçlar doğurabilecek duyguları da kabul etmek ve o duygulara yapışmak yerine dönüştürebilmek şansını tanıyan bir kapasite olarak duygusal dayanıklılık ve yılmazlığın olmazsa olmazıdır.
Kaynakça:
- Çetingüç, M. (2020). Havacılık ve Uzay Psikolojisi. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
- David, S. (2018). Duygusal Çeviklik. İstanbul: Pegasus Yayınları.
- David, S. ve Congleton, C. (2016). Duygusal Çeviklik. (167-178) İstanbul: Optimist Kitap.
- Frisinger, S. (2010). Emotionally Enabled. Erişim adresi https://flightsafety.org/asw-article/
- Goyette, P. (2017) What Is Emotional Agility & Its Importance to Leadership? Erişim adresi : https://www.eaglesflight.com/blog/what-is-emotional-agility-its-importance-to-leadership#:~:text=Emotional%20intelligence%20is%20defined%20as,inner%20experiences%20mindfully%20and%20productively. Erişim Tarihi: 21.12.2020.
- Gülmez, E. (2016). Kaptan Sully ve İnsan Faktörleri. Erişim adresi: https://www.airporthaber.com/kose-yazilari/kaptan-sully-ve-insan-faktorleri.html, Erişim Tarihi: 14.02.2021.
- Mumkule, A. ve Beceren, E. (2014). Duygularım Zorba ve Ben. İstanbul: Postiga Yayınları.
- Mumkule, A. (2021) Duygusal Dayanıklılık-Yılmazlık ve İnsan Faktörü, Havacılıkta İnsan faktörleri (Ed. Vahap Önen) İstanbul, Nobel Akademik Yayıncılık.
Ayça Mumkule: ayca@anahtaregitim.com | Eray Beceren: eray@anahtaregitim.com
