Değerli okurlarım malumunuz takip edilmek ve okunmak için gündeme manşet olmuş veya kamuoyundan gizlenmiş bilgilerin tarafımızdan en iyi şekilde araştırılarak sizlere en doğru, en güvenilir ve en objektif bir şekilde servis edilmesi bizlerin önceliği ve en asli görevidir. Bazen de havacılık tarihinde vuku bulan olayları kaleme dökerek, sizlerde de gerekli merakı oluşturarak daha detaylı araştırmanızı sağlamak da bizlerin en asli görevli arasındadır. Bundan dolayıdır ki, sizlere karşı görevlerimizi en iyi şekilde yerine getirmekle yükümlü olduğumuzu bilmenizi istemekteyim. Sözü fazla uzatmadan kısaca Dünya da ve Türkiye de vuku bulan ilk hava korsanları ve kronoloji sıralamasını siz değerli okurlarım ile paylaşmak istiyorum. Sizlerin de daha detaylı araştırması için kısa özetler halinde geçeceğim.
Hava Korsanı ve Amaç: Herhangi bir hava yoluna ait bir uçağı kaçırarak, uçak içindeki yolcuları veya personeli esir alarak, elindeki rehinelerle bir isteği yaptırmaya veya kabul ettirmeye çalışan haydut kişilerdir diye kısaca tanımlayabiliriz. Ayrıca uçak kaçırma eylemleri malumunuz Dünya basınında ve kamuoyunda en fazla ses getiren terör faaliyetlerinin başında gelmekte ve büyük ilgi görmektedir.
A- Bu konuda kayıtlara geçmiş ve bilinen ilk olay ise 21 Şubat 1931 tarihinde yaşandı. Ford imalatı Tri-motor uçağının Peru’nun başkenti Lima’dan Arequipa’ya giderken Byron Rickards tarafından kaçırılmasıdır.
Hava korsanlığına karşı ilk yasal düzenleme 1961 yılında Federal Havacılık İdaresi (FAA) tarafından ABD’de yapıldı. Uçağa binmeden yolcuların aranmasına da ilk kez Amerika’da 1973 yılında FAA tarafından mecburi kılındı. Dünyada uçak kaçırma iki kutuplu dünyanın da etkisiyle en fazla 70 ve 90’lı yılları arasında yaşandı. Ancak Havayoluyla Uluslararası Taşımaya İlişkin Bazı Kuralların Birleştirilmesi Hakkında Montreal Sözleşmesi’nin imzalanmasıyla alınan ve sürekli güncellenen tedbirlerin uygulanmasıyla uçak kaçırma eylemleri önemli ölçüde engellendi.
Yolcu uçaklarının ‘hava korsanı’ diye tabir edilen kişilerce kaçırılmasına karşı hukuki ve güvenlik tedbirleri artırıldı. Ayrıca uçağa geç kalan bazı yolcuların ‘bomba ihbarları’ yapması da ağır cezalarla büyük oranda engellendi. Kimi ülkeler, uçak kaçıranlara idam cezası uygularken, korsanların çoğu müebbet hapse mahkûm ediliyor. Bugüne kadar yaşanan binden fazla hava korsanlığı vakasının en kanlısı, 11 Eylül 2011 tarihinde uçaklarla ABD’ye yapılan saldırılar oldu. Bazı kaynaklara göre ABD başta olmak üzere Dünya da 1.000’den fazla hava korsanlığının vuku bulduğu belirtilmiştir. Türkiye’de ise 1972 yılından bugüne kaydedilmiş 25 uçak kaçırma vakası yaşandığı tespit edilmiştir.
B- Dünyanın ilk kadın hava korsanı Filistinli Leyla Halid’tir.
Filistin Halk Kurtuluş Örgütü’nün bir üyesi idi.
1967 Kara Eylül olaylarını takip eden yıllarda, üçü eşzamanlı olarak toplam dört uçak kaçırma eylemine katılmış ve 1969 yılında yaptığı eylemle dikkatleri büyük ölçüde üzerine çekmişti.
Uçakları kaçırma nedeni olarak da :
“Filistinlilere yalnızca mülteci gözüyle bakan dünyaya haklı bir nedenimiz olduğunu göstermek” ve “… İsrail hapishanelerinde yatan Arap ve Filistinli mahkumların rehineler karşılığında serbest bırakılmasını sağlamak” olarak belirtmiş idi.
C- Türkiye’nin ilk, Dünya’nın ikinci Hava Korsanı: Fevzi Gökdeniz
1941 de Eskişehir Hava Astsubay okulundan pilot olarak mezun olmuştur.
“1955’te Bursa stadı üzerinde bir banka için reklam uçuşu yaparken, tribünde gördüğü Neriman adlı güzel bir kıza hava atmak için fazla alçalmış ve elektrik tellerine çarparak yere çakılmıştı. o dönemde kredi borçlarıyla boğuşan Vecihi Hürkuş, fevzi gökdeniz’in hastane masraflarını ödeyememiş, gökdeniz de intikam için Hürkuş Havayolları’nın bir uçağını Bulgaristan’a kaçırarak ilk Türk hava korsanı olmuştu. ”
1- DÜNYA’DA UÇAK KAÇIRMA KRONOLOJİSİ:
Şubat 1931: Tarihteki ilk hava korsanlığı Peru’da kaydedildi.
Temmuz 1948: Asya kıtasındaki ilk hava korsanlığı eylemi. Makao’dan Hong Kong’a giden Cathay Pasific Catalina uçağı, Çinli 4 korsan tarafından kaçırıldı. Kaptan pilot ve ikinci pilot öldürüldü, uçak denize çakıldı, mürettebatla 25 yolcu ve korsanlar öldü.
Nisan 1958: (“Küba mekiğinin” başlaması): Küba Havayolları’na ait bir uçak Meksika’nın başkenti Mexico’ya kaçırıldı, onun ardından bu eylemi sadece 48 saat içinde birkaç Küba uçağının daha Mexico’ya kaçırılması izledi.
Ağustos 1960: SSCB’de ilk hava korsanlığı vakası. Bilgiler gizli tutulduğundan, korsanlığın nasıl geliştiğine dair hiçbir haber verilmedi.
Temmuz 1968: Araplar ile İsrail arasında ilk eylem. Üç Arap, Roma’da İsrail Havayolları El Al’a ait uçağı ele geçirerek Cezayir’e uçurdu.
Eylül 1970: Filistinli 3 gerilla, Amerikan Trans World Airlines (TWA), İsviçre uçağı Swissair, İngiliz uçağı BOAC (British Overseas Airways Company) uçaklarını kaçırdı. Tarihteki bu hava korsanlığı eyleminde, 3 uçak birden Ürdün’e indirildi. Tüm rehineler, hapisteki Filistinli gerillalar karşılığında serbest bırakıldı. 3 boş uçak, havaalanında gerillalarca havaya uçurularak paramparça edildi.
Eylül 1974: Vietnam yolcu uçağı, yalnız hareket eden korsanca kaçırıldı. Korsanın 2 el bombasını patlatmasıyla uçak, 70 yolcuyla denize gömüldü, kurtulan olmadı.
Temmuz 1976: İki Filistinli ile iki Avrupalı hava korsanı, Air France’a ait Airbus’u Uganda’ya kaçırdı. Ölen kimsenin olmadığı eylemin yapıldığı Airbus’ta 12 kişilik mürettebatla 244 yolcu vardı.
Şubat 1978: Kıbrıs Rum kesiminin Larnaka havaalanında iki Arap gerilla bir uçağa el koydu. Hava korsanlarıyla müzakereler sürerken, Mısırlı komandolar uçağa operasyon düzenlemeye kalkıştı. Rum güvenlik güçleri buna karşı çıktı ve çıkan çatışmada 15 Mısırlı öldürüldü.
Ocak 1985: İki Lübnanlı Şii, 153 yolcusuyla Atina’dan kalkan TWA uçağını kaçırdı. Eylem, 16 gün sonra Beyrut havaalanında sona erdi, ancak olayda 1 kişi öldü, 39 Amerikalı serbest bırakıldı.
Haziran 1985: Filistinliler, bir Mısır uçağını Malta’ya kaçırdı. Mısırlı komandolar uçağa operasyon düzenledi ve bu operasyon 59 kişinin ölmesine yol açtı.
5 Eylül 1986: Filistinli hava korsanlarının, Karaçi’de bindikleri Pan Am Boeing 747 uçağındaki 400 yolcu ve mürettebatı rehin almaları üzerine, 16 saat sonra düzenlenen operasyonda 22 kişi öldü.
5 Nisan 1988: Silahlı Araplar, Kuveyt Havayolları’na ait Boeing 747 uçağını kaçırdı. Uçak kaçırma olayı 20 Nisan’da Cezayir’de sona erdi, ancak bu arada iki Kuveytli öldü.
26 Ocak 1990: Silahlı 4 kişi, İran Havayolları’na ait bir Boeing 747’yi kaçırmaya çalışırken, güvenlik kuvvetleri tarafından havadayken öldürüldü.
20 Ağustos 1990: Aeroflot Tu-154 tipi uçağı 92 yolcusu ve 10 kişilik mürettabatıyla Karaçi’ye kaçırmak isteyen 11 kişi, Sovyet güvenlik güçlerine teslim oldu.
2 Ekim 1990: Hava korsanları, Çin Havayolları’na ait, içinde 94 yolcu ve 10 kişilik mürettabatı bulunan bir Boeing 737’yi ele geçirdi, ancak uçak Guangzhou’ya inerken düştü ve 128 kişi öldü.
10 Ekim 1990: İçinde 204 yolcusu ve 17 kişilik mürettebatı bulunan Tayland Havayolları’na ait bir Airbus, iki Burmalı genç tarafından kaçırıldı. Gençler Kalküta havalimanında teslim oldu.
Mart 1991: Pakistanlı hava korsanları Singapur Havayolları’na ait bir uçağı 114 yolcusuyla kaçırdı. Singapurlu komandolar, uçağa operasyon düzenledi, operasyonda 4 hava korsanı da öldürüldü.
18 Mart 1993: Etiyopya’nın doğusunda, kaçırılan Etiyopya Havayolları’na ait uçağa düzenlenen operasyonda hava korsanlarından ikisi ve bir yolcu öldürüldü.
25 Ekim 1994: Rostov’a giden, içinde 27 yolcu bulunan Yak-40 tipi uçak kaçırıldı. Komandoların uçağa operasyon düzenlemesi üzerine hava korsanı kendini havaya uçurdu.
23 Kasım 1996: Kaçırılan Etiyopya Havayolları’na ait uçağın Hint okyanusuna düşmesiyle 50 kişi öldü.
10 Mart 1997: Tayvanlı bir gazeteci, üzerine benzin dökerek bir Tayvan uçağını Çin’e uçmaya zorladı.
24 Mayıs 1998: Pakistan Havayolları’na ait uçak ülkenin güneyinden kalkışından sonra kaçırıldı. Hindistanlıymış gibi davranan Pakistanlı yetkililer, Haydarabad havalimanındaki kısa bir çatışmanın ardından üç hava korsanını yakaladı ve 29 rehinenin serbest kalmasını sağladı.
23 Haziran 1998: İberya Havayolları’na ait Boeing 727 tipi uçağı kaçıran hava korsanı, uçağı İspanya’nın Valencia kentine indirdi ve 131 rehineyi serbest bıraktıktan sonra teslim oldu.
9 Ağustos 1998: Tupolev TU-154 tipi uçak içindeki 97 yolcusuyla Sibirya’nın Ust-Ilimsk kentinden kaçırıldı.
28 Ekim 1998: Bir Çin uçağının pilotu, kendi uçağını Tayvan’a kaçırdıktan sonra bunun nedenini, Çin’deki yaşamdan hoşnut olmaması şeklinde açıkladı.
12 Nisan 1999: İçinde 46 kişi bulunan Kolombiya uçağı, Marksist gerillalar tarafından kaçırıldıktan sonra ücra piste indirildi. Yolcular ve mürettabat buradan kaçırıldı.
23 Temmuz 1999: “Havada süzülmek isteyen” bir kişi, Japon jumbo jetini içindeki 517 yolcusuyla kaçırdı. Hava korsanı yakalanmadan önce pilotu bıçaklayarak öldürdü.
19 Ekim 1999: İstanbul’dan Kahire’ye giden ve içinde 47 yolcu bulunan Mısır Havayolları’na ait uçak kaçırıldıktan sonra Londra’ya indirildi.
24 Aralık 1999: Katmandu’dan Yeni Delhi’ye giden Hint uçağı 5 hava korsanı tarafından yolcu-mürettebat 183 kişiyle kaçırıldı. Sorun, Hint hükümeti yetkililerinin araya girmesiyle Afganistan’ın güneyindeki Kandahar kenti havalimanında çözüldü. 25-26 Aralık’ta korsanlar 28 rehine ile bıçaklanmış bir kişiyi teslim etti. Hint yetkilileri, 3 Müslüman Keşmirli gerillayı salıvermeyi kabul edince, korsanlar, 31 Aralık’ta Kandahar havalimanında tüm rehineleri serbest bıraktılar.
6 Şubat 2000: Afganistan’da Kabil-Mezar-ı Şerif seferini yapan Ariana havayollarının Boeing 727 uçağı, çelişik açıklamalara rağmen tahminen 6 korsan tarafından kaçırıldı. Korsanların, Taliban’a muhalif, sürgündeki Devlet Başkanı Burhaneddin Rabbani’ye bağlı olan Herat İli’nin eski valisi İsmail Han’ın hapisten çıkarılmasını talep ettikleri bildirildi. 173 yolcu taşıyan uçak, Taşkent-Aktyubinsk-Moskova üzerinden Londra’ya geldi. Korsanlar, kadın-çocuk ve tedaviye muhtaç kişilerden toplam 33 yolcuyu serbest bıraktı.
14 Eylül 2000: Katar Havayolları’na ait Doha-Amman seferini yapan Airbus A300 tipi yolcu uçağını kaçıran Iraklı korsan, Suudi Arabistan yetkililerine teslim oldu.
14 Ekim 2000: Cidde-Londra seferini yaparken Suudi kökenli iki hava korsanı tarafından Suudi Arabistan Havayolları’na ait Boeing 777 tipi bir yolcu uçağı kaçırılarak, 105 yolcu ve mürettebatıyla Bağdat’a indirildi. Suudi Arabistan yönetimine muhalif olduğu belirtilen hava korsanları, Saddam Havaalanı’nda yolcuları serbest bırakarak teslim oldu.
11 Eylül 2001: ABD’de 4 yolcu uçağı kaçırıldı.İkisi New York’taki Dünya Ticaret Merkezi gökdelenlerine, bir diğeri de Washington D.C.’de Pentagon’a çarptı. Sonuncu uçak ise düşürüldü. Uçaklar Usame Bin Ladin’in lideri olduğu El Kaide örgütünün 19 üyesi tarafından kaçırıldı ve eylem gerçekleştirildi.
31 Ocak 2001: Kolombiya’da 34 kişinin bulunduğu bir uçak, Bogota’dan Neiva kentine giderken kaçırıldı. Uçağı kaçıran hava korsanı, pilot ve bir yolcu tarafından etkisiz hale getirildi.
24 Ağustos 2004: Rusya’da 2 uçak aynı gün birbiri ardına düştü, 90 kişi hayatını kaybetti. Saldırıyı Çeçen destekçisi ancak pek tanınmayan İslambuli Tugayları üstlenmişti.
Not: Mevcut tarih sonrası günümüze kadar birçok uçak kaçırma eyleminin de yapıldığını bilmenizi isteriz.
2- TÜRKİYE’DE UÇAK KAÇIRMA KRONOLOJİSİ:
3 Mayıs 1972: Ankara-İstanbul seferini yapan, THY’nin DC-9 Boğaziçi adlı uçağı 4 Türk korsan tarafından Sofya’ya kaçırıldı. Korsanlar, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının serbest bırakılmasını istiyordu. Uçak yolcuları arasında 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün oğlu Ömer İnönü de bulunuyordu.
22 Ekim 1972: İstanbul-Ankara seferini yapan THY’nin Truva uçağı 4 Türk korsan tarafından Sofya’ya kaçırıldı.
1 Mayıs 1976: Paris-İstanbul seferini yapan İzmir uçağı Zeki Ejder adlı Türk tarafından Marsilya’ya kaçırılmak istendi.
13 Şubat 1977: İstanbul-İzmir seferini yapan Trakya uçağı polis koleji öğrencisi Adnan Mintaş tarafından Belgrad’a kaçırılmak istendi.
19 Mart 1977: Diyarbakır-Ankara seferini yapan THY uçağı Beyrut’a kaçırıldı. Uçağı kaçıran iki korsan teslim oldu.
13 Ekim 1980: Münih-İstanbul seferini yapan THY’nin Boeing 727 tipi Diyarbakır uçağı 4 hava korsanı tarafından Diyarbakır’a kaçırıldı. Korsanlar yakalandı.
24 Mayıs 1981: İstanbul-Ankara seferini yapan DC-9 tipi Haliç uçağı 4 hava korsanı tarafından Burgaz’a kaçırıldı.
15 Nisan 1983: İstanbul-İzmir seferini yapan Ankara uçağı “ruh hastası” olduğu iddia edilen bir Türk tarafından Atina’ya kaçırıldı. Uçakta 107 yolcu bulunuyordu.
28 Haziran 1985: Frankfurt-İstanbul seferini yapan Kars uçağı Almanya’dan sınır dışı edilen Yusuf Örer adlı Türk tarafından Viyana’ya kaçırılmak istendi. Korsan, yolcuların da yardımıyla uçuş ekibi tarafından etkisiz hale getirildi.
8 Mart 1996: Lefkoşa-İstanbul seferini yapan Kıbrıs Türk Hava Yolları’na ait Boeing 727 tipi uçak, Ramazan Aydın adlı hava korsanı tarafından Münih’e kaçırıldı.
9 Haziran 1997: Malta Hava Yolları’na ait La Valetta-İstanbul seferini yapan uçak, İsmail Beyazpınar ve Nusret Akmercan tarafından Köln’e kaçırıldı.
24 Şubat 1998: Adana-Ankara seferini yapan THY’nin RJ 100 tipi Gaziantep uçağı Mehmet Dağ adlı hava korsanı tarafından Diyarbakır’a kaçırıldı. Uçakta 63 yolcu ve 5 mürettebat bulunuyordu. Elindeki oyuncak ayının içinde bomba olduğunu söyleyen Dağ, İran’a gitmek istiyordu. Hava korsanı yolcular tarafından etkisiz hale getirildi.
30 Mart 1998: Lefkoşe-Ankara seferini yapan Kıbrıs Türk Hava Yolları’na ait yolcu uçağı, el bombası şeklindeki çakmakla Mehmet Ertürk tarafından kaçırıldı. Uçak Ankara’ya indirildi. Mehmet Ertürk yakalandı.
14 Eylül 1998: Ankara-İstanbul seferini yapan Airbus tipi yolcu uçağı kaçırıldı. Uçak Trabzon’a indirildi.
29 Ekim 1998: Adana-İstanbul seferini yapan Boeing 737 tipi Ayvalık adlı yolcu uçağı kaçırıldı.
15 Mart 2001: İstanbul-Moskova seferini yapan Rus “Vmukova” adlı şirkete ait uçak kaçırıldı.
28 Mart 2003: Ankara-İstanbul seferini yapan, THY’nin Ergene adlı uçağı Özgür Gençaslan tarafından Atina’ya kaçırıldı. Hava korsanı daha sonra teslim oldu.
Mevcut tarih sonrası günümüze kadar birçok uçak kaçırma eyleminin de yapıldığını bilmenizi isteriz.
En çok konuşulan kaçırma ise 18 Ağustos 2007 tarihinde Lefkoşa’dan İstanbul’a gitmekte olan Atlasjet uçağının El Kaide üyesi olduklarını belirten Suriyeli ve Şanlıurfalı iki hava korsanı tarafından İran’a kaçırılmak istenmesiyle yaşandı. Pilotun yakıt ikmali yapma bahanesiyle uçak Antalya Havalimanı’na indi. Kargaşa çıkması üzerine pilot dahil yolcuların çoğu uçaktan kaçtı. Korsanlar, rehin tuttukları 4 hostes ve 2 yolcuyu da bıraktıktan sonra teslim oldu.
21 Ekim 2009 günü yaşanan olayda ise Sudan uyruklu korsan, Mısır Havayolları’nın İstanbul’dan Kahire’ye giden uçağını, yemek servis tabağındaki metal bıçak ile yolcu ve kabin ekibini tehdit ederek, Kudüs’e indirmek istemişti. Güvenlik güçlerinin müdahalesiyle korsan etkisiz hale getirilip, yolcular kurtarılmıştı.
Bu vesile ile bütün İslam âleminin Ramazan-ı Şerifini kutlar, bu mübarek ayın tüm insanlığa barış, huzur ve hoşgörü getirmesini temenni ederim.
Hoş ve Esen Kalın..
Saygılarımla
